روش های عملی پرورش خلاقیت
هر یک از روش ها ی زیر را می تواند خلاقیت دانش آموزان را پرورش دهد. در بهره گیری از این روش ها باید به ویژگی های روش خلاق توجه کرد.
۱- داستانگویی و قصه نویسی
۲- شرح حال نویسی و انشا نویسی
۳- امور هنری از قبیل نقاشی
۴- بیان شرح حال و زندگی بزرگان
۵- استفاده از روش های تدریس متنوع: در تدریس موارد مختلف، هیچ گاه نباید از روش و الگوی واحدی استفاده کرد. افکار قالبی را در کودکان ایجاد نکنید و پرسش و پاسخ ها باید در کلاس درس، آزاد باشد، نه قالبی و محدود.
۶- ایجاد فرصت برای یادگیری اکتشافی
۷- تشویق دستاوردهای خلاق کودکان
روش های پرورش خلاقیت
روش های پرورش خلاقیت، روش بارش مغزی» و روش بدیعه پردازی» است. با توجه به محدودیت زمانی در آموزش و پرورش ایران، مسأله مهم این است که معلم باید چه زمینه هایی را به منظور پرورش خلاقیت کودک فراهم کند. با توجه به این امر، به نظر می رسد در سیستم آموزشی، باید دست معلم به اندازه کافی باز گذاشته شود. ساختار نظام آموزشی نباید معلم را محدود به ارائه درس کند، بلکه باید امکانات مناسبی به منظور پرورش خلاقیت های کودکان ارائه شود و معلم اجازه مانور داشته باشد تا به منظور پرورش خلاقیت، از حداقل زمان، حداکثر استفاده را ببرد. در این زمینه، فعالیت های فوق برنامه از اهمیت بسزایی برخوردار است. معلم، دانش آموز و برنامه درسی عواملی هستند که باید با یکدیگر ارتباط داشته باشند؛ چون تعامل بین آنها موجب رشد خلاقیت کودکان می شود.
روش بارش مغزی»، یعنی این که معلم سؤالی را مطرح می کند و به دانش آموزان اجازه می دهد تا همه نظرهایی را که به ذهنشان می آید، بیان کنند (خوب یا بد). نظرهای آنها به هیچ وجه مورد ارزیابی قرار نمی گیرد. در نهایت، پاسخ های آنها که روی برگه نوشته شده، جمع آوری می شود. معلم با مقایسه تمام راه حل ها، بهترین پاسخ را برمی گزیند و از این طریق، ذهن به سمت سیال شدن سوق داده می شود.
روش بدیعه پردازی»، بیشتر در دوره ابتدایی به کار می رود و منظور از آن، برقراری ارتباط و پیوند بین امور به ظاهر نامربوط است.
#روش های تدریس خلاق https://www.ihoosh.i
یکی از دغدغه های مسئولین مدرسه در طی سال تحصیلی، ایجاد نشاط در مدرسه بین دانش آموزان است. ایجاد شور و شعف خود به خود به وجود نمی آید، بلکه برای ایجاد آن در مدرسه یک سری ابزار و لوازم و امکانات لازم داریم. مدیر مدرسه می تواند با یک برنامه ریزی دقیق و استفاده بهینه از امکانات موجود، با ایجاد یک محیط آموزشی با نشاط، توانایی یادگیری و انگیزه دانش آموزان را افزایش دهد. در زیر پیشنهاداتی از سوی دانش آموزان مدارس مختلف ارائه شده است که می تواند ایده های جدیدی را به مدیران و مسئولین مدرسه و معلمان پرورشی ارائه دهد.
۱) تأسیس بانک جایزه و تشویق دانش آموزان با ارائه کارت امتیاز
۲) برپایی جشن های شادی و مسابقات مختلف
۳) تقویت و توسعه بازدیدهای علمی و تفریحی
۴) تشکیل نمایشگاه های متعدد با مشارکت دانش آموزان از دست سازهای کارهای تحقیقی امور آموزشی و پرورشی
۵) ورزش صبحگاهی به صورت دسته جمعی قبل از شروع کلاس
۶) دعوت از دانش آموزان موفق مدرسه جهت صحبت سرصف
۷) تشویق و تقدیر از فعالیت های کوچک و کم ارزش از نظر دیگران
۸) زیبا و جذاب کردن محیط مدرسه و استفاده از رنگ های شادی آور در کلاس ها- سالن ها- دیوارهای حیاط
۹) توجه به رعایت بهداشت فردی دانش آموزان
۱۰) مشارکت مؤثر اولیای دانش آموزان در انجام امور مدرسه
۱۱) پرهیز از ایجاد تنش در مدرسه
۱۲) پرهیز از تنبیه- توهین، سرزنش، تحقیر در مدرسه
۱۳) اجرای روش های تدریس فعال با محوریت کلاسی بانشاط
۱۴) نصب عکس دانش آموزان ممتاز در تابلوی اعلانات
۱۵) توجه خاص به زنگ تفریح
۱۶) نمایش فیلم و اسلاید در مدرسه
۱۷) تقویت فعالیت های هنری در مدرسه: گروه تئاتر- گروه سرود
۱۸) حضور فعال آموزگاران با نشاط همراه با ظاهری مناسب و آراسته
۱۹) پرهیز از بی انضباطی و بی عدالتی در مدرسه
۲۰) تقویت امید به آینده در دانش آموزان
۲۱) بررسی عوامل مؤثر در افت تحصیلی و ترک تحصیل دانش آموزان
۲۲) تقویت احترام متقابل بین دانش آموزان و دیگر کارکنان مدرسه
۲۳) تهیه کارت تبریک به مناسبت تولد هر یک از دانش آموزان و حتی آموزگاران
۲۴) توزیع شیرینی به مناسبت های مختلف از جمله جشن ها و میلاد ائمه بین دانش آموزان
۱) شروع فعالیت کلاس با قرائت سوره ای از قرآن و حفظ آن از طرف دانش آموزان.
۲) تدریس به روش های مختلف از جمله با شعر، نمایش- نقاشی و هر روش دیگری که منجر به یادگیری بهتر دانش آموزان در سر کلاس درس می شود.
۳) مسئولیت دادن به دانش آموزان به صورت نوبتی در کلاس.
۴) گذشت و بخشش درمورد اشتباهات دانش آموزان و سخت گیری کردن در برخی موارد برای دانش آموزان بی قید و بی خیال.
۵) یاد دادن و تشویق دانش آموزان برای درست کردن کاردستی بدون دخالت والدین به منظور تقویت توانایی های فردی و اتکا به نفس.
6- وضعیت فیزیکی کلاس شامل رنگ، نور، چینش نیمکت ها، تهویه و تعداد دانش آموزان
7- اهمیت دادن به هدف در آموزش و تقویت انگیزه درونی
منبع: رومه کیهان- سایت آفتاب
ریچارد کارسون معتقد است که شادمانی حالتی از ذهن است نه رشته ای از حوادث، احساس آرامش بخش که می توانید همیشه تجربه اش کنید و با آن زندگی کنید و نه چیزی که برای یافتنش نیاز به جستجو داشته باشید، شادمانی در خارج از وجود شما نیست شادمانی یک احساس است (کارسوس، 1379، ص 129).
مایکل ارگایل معتقد است که شادی عبارت است از بودن در حال خوش حالی و سرور یا دیگر هیجانات مثبت یا عبارت است از راضی بودن از زندگی خود (آرگایل، 1383، ص 14).
شادمانی عبارت است از قضاوت و داوری انسان درباره ی چگونگی گذراندن زندگی خویش، این نوع واحدی از بیرون به فرد تحمیل نمی شود بلکه حالتی است درونی که از هیجانات مثبت تأثیر می پذیرد (مایرزودیز، 1995).
خصوصیات آدم های شاد
آبراهام لینکلن می گوید: اغلب مردم تقریباً به همان اندازه شاد هستند که انتظارش را دارند. شاد بودن می تواند یکی از بزرگترین مبارزات ما در زندگی باشد. لازمه ی شاد بودن جستجوی زیبایی ها و خوبی هاست (میتوس، 1377، ص 52).
مهمترین خصوصیات آدم های شاد عبارت است از:
1- کنترل زندگی 2- توجه به جسم و روح 3- زندگی را صحنه برد و باخت نمی دانند 4- از زندگی یاد می گیرند 5- برنامه ریزی دارند 6- هدفمند هستند و با یادآوری شادی های زندگی احساس لذت می کنند 7- به آینده دید مثبت دارند 8- مسئولیت پذیرند 9- بعضی از اتفاقات را به محیط نسبت می دهند 10- همیشه تلاش جهت بهتر شدن دارند. (شارف، 1386، ص 6)
عوامل مؤثر بر شور و نشاط دانش آموزان
- خانواده
خانواده اولین نهادی است که انسان در آن رشد می کند و تأثیر مستقیم بر اعمال و رفتارها و نگرش ها و طرز تلقی های فرزندان دارد. برخی خانواده ها عموماً دنیا را مکانی قابل اعتماد، منظم، پیش بینی پذیر، قابل مهار می بینند. آن ها خود را با کفایت می شمارند، سایر خانواده ها اطراف خود را محیطی خطرناک، نااستوار و متزل، غیرقابل پیش بینی می انگارند که خطر بالقوه در آن وجود دارد (گلدبنرگ، 1387، ص 12). بنابراین دیدگاه خانواده و رفتار اعضای خانواده بر کودکان تأثیر فراوان دارد.
- مدرسه شاد و با روح
مدرسه موقعیتی فراهم می کند تا دانش آموزان بتوانند فارغ از دغدغه های بزرگ سالانه، زندگی را بازی و تمرین کنند و کم کم آماده شوند تا در زمین واقعی زندگی به اجرا درآورند (سنجانی، 1387، ص 34).
الف) شاداب سازی ظاهری مدرسه
محیط ظاهری و فیزیکی شاد بر شادابی و شادمانی افراد تأثیر دارد. این بخش شامل:
1- فضاسازی و زیباسازی حیاط مدرسه: دیوارهای تزیین شده با نقاشی های زیبا، سطح زمین مناسب، کاشت درخت و فضای سبز، قرار دادن نیمکت های رنگی، زیبا، تابلوی زیبا در سردر مدرسه، مناسب بودن اندازه محیط مدرسه.
2- زیباسازی ساختمان مدارس: رنگ آمیزی در و پنجره و ساختمان، نصب پرده های زیبا، زیباسازی راهروها، کلاس ها و قرار دادن گلدان های گل های طبیعی و مصنوعی در راهروها، مناسب بودن اندازه کلاس ها و.
3- زیباسازی و تمیز بودن نمازخانه، کتابخانه و کارگاه: استفاده از خوش بو کننده ها، قفسه های زیبا، مناسب بودن محیط کتابخانه، نمازخانه و کارگاه.
4- پوشش های ظاهری معلم ها، مدیر و کارکنان، دانش آموزان: استفاده از روپوش های شاد برای دانش آموزان و همچنین پوشش مرتب و استفاده از رنگ های شاد و روشن برای کارکنان مدرسه.
5- رعایت بهداشت: تمیز بودن محیط مدرسه، کلاس ها، بهداشت فردی، اجتماعی، دانش آموزان
ب) معلم شاد و با روحیه:
معلم آهنگ و فضا و جو کلاس درس را تنظیم می کند، چنانچه قرار باشد که روح دانش آموزان پرورش و رشد یابد، باید این روند از روح معلم آغاز گردد. حال اگر روح معلم افسرده و ناتوان باشد شانس ناچیزی برای تقویت و مراقبت از روح دانش آموزان بوجود خواهد آمد. معلم با انواع روش های تدریس آشنا باشد. اطلاعاتش به روز باشد، معلم باید بداند که دانش آموزان دارای تفاوت های فردی هستند و نیز باید با روش های تشویق وتنبیه آگاهی لازم داشته باشد و پر روحیه و باانگیزه باشد.
ج) جو مدرسه:[1]
جو مدرسه متکی بر نگرش و رویکرد افراد به مسائل، موضوعات، اشیاء و امکانات است، تعیین کننده فرایند آموزش درون مدرسه ای است. جو مدرسه می تواند بر اساس وفاداری و همدلی سازمان دهی شود یا افراد را در دو سوی یک دیوار بلند ناامنی و بی اعتمادی قرار دهد. داشتن فرصت های برابر، خودی محسوب شدن، پذیرفته شدن و تمایل به همکاری چند جانبه، از جمله مؤلفه های جو مدرسه می باشد (سنجانی، 1378، ص 360)
مطالعات حکایت از این دارند که پس از والدین مدیر و معلم مهمترین نقش دانش آموز رادر شکل گیری احساسی که بچه به نقش خود دارد، ایفا می کنند (شیرازی، 1373، ص 156).
- شاداب سازی معنوی در مدارس
بی تردید تربیت روحی و معنوی نوجوانان باید از آغاز حیات آنان مدنظر قرار گرفته شود. دین سه جزء اصلی دارد:
1- مذهبی بودن سازمانی متضمن عضویت در مؤسسات دینی
2- مذهبی بودن فردی که تعهد فردی نسبت به دین دارند.
3- عقاید دینی، عقاید هسته ای افراد هستند که به دینشان و رابطه شان با خدای بوده است. (کروس، 1993)
آشنا کردن دانش آموزان با لطافت طبیعت (آب و هوا، آفتاب، کوه، دریا و.) می تواند نشاط و شادابی را با ادراک طبیعت خداوندی بدست آورد بطوری که با دیدن هر یک از ابعاد طبیعت حتی بوییدن یک گل احساس لذت و شادمانی کند. انجام مراسمات مذهبی می تواند باعث شاداب سازی درونی و معنوی در مدارس باشد.
راهکارهای مناسب جهت شاداب سازی مدارس
شادي و نشاط ارتباط تنگاتنگي با يكديگر دارند، به گونهاي كه شادي را ميتوان يكي از عوامل نشاط دانست. حضرت علي عليه السلام ميفرمايد: السُّرورُ يَبسُط النَّفسَ وَ يُثير النِّشاطَ؛ شادي باعث انبساط خاطر و سبب نشاط انسان ميشود.»1 در بيشتر اوقات، اين دو واژه را به يك مفهوم در نظر ميگيرند، ولي ميان اين دو حالت رواني انسان، تفاوت وجود دارد. شادي كه معادل عربي آن، فرح و سرور است، به معناي خوشحالي و خشنودي است كه نمود آن بيشتر در خنده و تبسم است، ولي نشاط و شادابي به معناي سرحال بودن و سرزندگي و ميل و رغبت به كار داشتن است كه در فعاليت و تكاپو آشكار ميشود. ازاينرو، ميتوان گفت گاهي نشاط و شادي، هر دو با هم جمعند و آن زماني است كه فرد هم شاد است و هم سرحال و بانشاط و زماني از هم جدايند؛ يعني گاهي فردي بانشاط و سرحال است، ولي شاد نيست. به عبارتي، او كارهاي خود را با ميل و رغبت انجام ميدهد، ولي خندان نيست، مانند پيامبران كه از گمراهيِ ديگران ناراحتند و با اين حال، با نشاط به ارشاد آنان ميپردازند و چون به وظيفه خويش عمل كردهاند، لذت ميبرند. در مقابل، گاهي فردي شاد و خندان است، ولي نشاط لازم براي انجام امور خود را ندارد، مانند فرد افسردهاي كه بر اثر عوامل خارجي براي چند لحظه خندان است. دليل ما بر اين تفاوت، روايتهاي زير است كه با تكيه بر آنها ميتوان بهروشني به گونهگوني اين دو واژه رسيد:
1. امام جعفر صادق عليه السلام ميفرمايد: يكي از لشكريان عقل، نشاط، ضد آن ـ يكي از لشكريان جهل ـ كسالت است و شادي ضد آن اندوه است».2
امام در اين روايت، شادي و نشاط را جداي از يكديگر بيان كرده و هريك را از لشكريان عقل به شمار آورده است.
2. حضرت علي عليه السلام ميفرمايد: به عمل [خود] ادامه بده، چه در حال نشاط و چه در حال سستي و كاهلي».3
3. پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله نشانههاي رياكار را چنين برميشمارد: رياكننده سه علامت دارد: وقتي تنهاست تنبل و بيحال است، وقتي كسي نزد اوست، بانشاط و سرحال است و دوست دارد در همه كارها ستايش شود».4
اين روايتها، نشاط را در برابر كسالت بيان كردهاند. بنابراين، از مقابله اين واژهها درمييابيم كه در روايتها، نشاط به معناي سرزندگي، فعاليت، جنبوجوش و حال و حوصله داشتن براي كارها بهويژه انجام عبادت است. علامه مجلسي در ادامه روايت سوم ميگويد: نشاط گاهي پيش از عمل بوده و موجب شروع در عمل ميشود و گاهي پس از شروع كار بوده و باعث تطويل و نيكو به جا آوردن آن ميشود».5
در روايتهاي فراواني، كسالت نهي شده و دليل آن نيز چنين بيان شده است: از تنبلي بپرهيزيد؛ زيرا تنبلي ضرر دنيا و آخرت را به دنبال دارد، كليد هر شر است و موجب كم بهره بردن از دنيا ميشود».6
افزون بر اينكه از معناي لغت نيز ميتوان به اين دوگانگي دست يافت: نَشِطَ» (نَشاط) يعني سرزنده بودن، بانشاط بودن، پركار بودن، شاد بودن، خوش بودن (يا شدن)، تحرك داشتن، پرشور بودن، ذوق و شوق داشتن؛ و النشاط في» يعني فعال بودن، پرجنبوجوش بودن، نيرو به خرج دادن؛ و النشاط لـِ » يعني علاقه داشتن، هيجان داشتن (نسبت به كاري)، ذوق و شوق به خرج دادن،
درباره این سایت